Sual: Bu gün iqlim dəyişikliyinin təsirini görürükmü?

Cavab: İqlim dəyişikliyi indi bir reallıqdır. Bunu biz hamımız hiss edirik, bu məsələ təkcə Azərbaycanda və Gürcüstanda deyil, dünyanın bir çox ölkələrində də insanlar güclü quraqlıq və daşqınlardan əziyyət çəkir. Proqnozlar gələcəkdə iqlim dəyişikliyinin quraqlıq və su ehtiyatlarına da təsirlərinin olacağını göstərir. Ölkələr bunun öhdəsindən gəlmək üçün müvafiq adaptasiya planları hazırlamalıdırlar.

Sual: Bu gün su qıtlığına səbəb olan nədir? Bəzi insanlar bunun əkinçiliklə bağlı ola biləcəyini söyləyir.

Cavab: Azərbaycanda və Şərqi Gürcüstandakı mövcud su problemlərindən danışırıqsa, şübhəsiz problem təkcə kənd təsərrüfatında deyil. Hamısı istifadə olunur. Bu hər kəsin məsuliyyətidir. İqlim dəyişikliyinə əlavə olaraq bunu daha əvvəl də qeyd etdik.  Təbii iqlim dəyişikliyi səbəbindən ehtiyatlarda çatışmazlıq var, lakin kənd təsərrüfatı da daxil olmaqla bütün ehtiyacların daha yaxşı idarə olunması lazımdır. Məsələn, kənd təsərrüfatı Azərbaycanda su istehlakının əsas sahəsidir və burada ümumi su istehlakının 60% -dən çoxu kənd təsərrüfatında istifadə olunur, buna görə sudan səmərəli istifadə üçün hər hansı bir plan və ya siyasətə dair prioritet olmalıdır.

 Sual: Bütün bunlar tezliklə bitəcəkmi? Bu problemi həll etmək üçün daha çox yağış olacaqmı?

Cavab: Bu sual bir qədər çətin suallardır, çünki təbii və mürəkkəb bir proses olduğundan heç kim növbəti illərdə nə olacağını 100% əminliklə proqnozlaşdıra bilməz. Ancaq iqlim dəyişikliyi üzrə mütəxəssislərin proqnozlarına görə,  ən pis vəziyyətdə olan ssenarini planlaşdırmalı və suyun səmərəli istifadəsi üçün plan və proqramlara reaksiya verməli və güclü bir quraqlığın gəlməsini gözləməməliyik. Bu andan etibarən quraqlığın davam edəcəyini gözləmək və quraqlıqla mübarizə planlarını və tədbirlərini həyata keçirmək lazımdır. Gələn il su anbarlarımızı doldurmaq üçün kifayət qədər yağış və qar yağsa, indiki səylərimiz boşa çıxmayacaq. Hər halda, hər damla suyun iqtisadi faydasını artırmaq üçün bütün sektorlarda su itkisini azaltmalıyıq.

Sual: Bu ciddi problemi kim həll edəcək? Biz nə edə bilərik?

Cavab: Bu vəziyyətdən çıxış yolu su ehtiyatlarının idarə olunması ilə məşğul olan bütün maraqlı tərəflərin üzərinə düşür. Burada təkcə dövlət qurumlarını deyil, eyni zamanda həm sizi, həm məni və cəmiyyətin bütün üzvlərini nəzərdə tuturam. Bu quraqlığın qarşısının alınmasının məsuliyyətini hamımız paylaşırıq və xüsusilə bu vəziyyətdə hər birimizin rolu var. Hökumətin rolu bütün sektorlarda su itkisini azaltmaq, bələdiyyə şəbəkəsində, həmçinin suvarma kanallarında suyun düzgün paylanmasını yaxşılaşdırmaq üçün planlar hazırlamaq və layihələr həyata keçirməkdir. Hökumət həmçinin smart kranlar, damcılı suvarma, suyun təkrar istifadəsi və s. kimi suya qənaət üçün inkişaf etmiş texnologiyaların istifadəsini təşviq etməlidir. Suyun səmərəli istifadəsi üçün iqtisadi stimullar barədə düşünməyə başlamalıyıq ki, müasir damcılı suvarma sistemləri quraşdıran fermerlərə subsidiya verə bilək, həm də yekun tariflər verək ki, su nə qədər çox istehlak edilərsə qiymət daha yüksək olsun. Cəmiyyətin digər üzvlərinə gəldikdə gündəlik fəaliyyətimizdə suyun səmərəli istifadəsi və suyun gündəlik istifadəsi ilə ölkəmizi bu quraqlıqdan xilas etmək üçün hamımız məsuliyyətli olmalıyıq. Su kranlarını açıq qoymayın. Evinizdə bir su sızması varsa onu ən qısa müddətdə düzəldin. Küçələrdə sızma olduğunu görsəniz, mütləq müvafiq quqrumlara bildirin. Bilməliyik ki, hər bir su damlası çox vacibdir. Suya qənaət etdikdə ölkəmizi və  planetimizi və özümüzü qoruyuruq.

Məsələn, mənim fikrimcə, Zati-aliləri cənab Prezidentinin su komissiyası yaratmaq qərarı bu problemin həllində böyük mərhələdir. Məncə bu komissiya bu vəziyyətin planlaşdırılmasında və idarə olunmasında həlledici rol oynamalıdır. Bu komissiya bütün sektorlar üçün suya olan bütün tələbləri nəzərdən keçirməli və qiymətləndirməlidir. İştirakçı yanaşmasından istifadə edərək su itkisini azaltmaq və səmərəliliyini artırmaq üçün tədbirlər hazırlamalıdırlar. Bu tədbirlər Nazirlər Kabineti tərəfindən görülməlidir və mənfi təsirlərin qarşısını almaq, bu tədbirlərin müvəffəq olmasını təmin etmək üçün isə bütün sektorlar tərəfindən həyata keçirilməlidir.

Sual: Bunda insanların rolu nədir? Sudan istifadəmizi dəyişdirməliyikmi?

Cavab: Bəli, mütləq etməliyik. Keçmişdə suyun istifadəsi qaydaları indi dəyişdirilməlidir, çünki mövcud bol su dövründən su qıtlığı dövrünə keçirik. Bu da o deməkdir ki, bu suya münasibətimizi də dəyişdirməlidir. Biz artıq suyu sonsuz bir mənbə kimi qəbul edə bilmərik. Bilməliyik ki, ehtiyatlar məhduddur və bu məhdudiyyət artıq açıq-aydındır. Ancaq bu məhdud ehtiyatlara qənaət etmək və onları qorumaq üçün hamımız birlikdə çalışsaq, Azərbaycandakı vəziyyət yenə də idarə edilə bilər.

Buna görə hamını su ilə bağlı davranışlarını dəyişdirməyə dəvət edirəm. Bunu məktəb uşaqlarından başlamalı və bütün tədris planlarımızda suyun vacibliyi və necə qənaət edilməsi haqqında dərslər verməliyik. Su ehtiyatları və suya qənaətin əhəmiyyəti barədə məlumatlılığı artırmaq üçün mediadan və bütün sosial media platformalarından istifadə etməliyik. Bu maarifləndirmə kampaniyası insanları vahiməyə salmamaq üçün diqqətli olmalı və onları qorxutmamalıdır. Lakin bu maarifləndirmə kampaniyaları insanları hərəkətə keçməyinə ilham verməli və hər birimizi məsuliyyətlərimizə ciddi yanaşmağa, hər damlanın qiymətli olduğunu dərk edərək sudan daha da diqqətlə istifadə etməyə təşviq etməlidir.